میراث آریا: واقعه عاشورا، بهمثابه نقطه عطفی در تاریخ اسلام، تأثیرات عمیقی در باورها، رفتارها و نمادهای فرهنگی مردم گذاشته است. از عزاداریهای خودجوش در خانهها و مساجد گرفته تا هیئتها و دستهگردانیهای گسترده در خیابانها، همه و همه بیانگر پیوندی ناگسستنی میان مردم و پیام عاشورا هستند. در این میان، «دسته بنیاسد تهران» یکی از شاخصترین آیینهاییست که نه تنها با الهام از یک روایت تاریخی شکل گرفته، بلکه هر ساله در روز سیزدهم محرم، بازتابی عینی از آن روایت را در قالبی آیینی، پیش چشم هزاران نفر به نمایش میگذارد.
محرم و صفر، دو ماه نخست سال قمری، در دل تقویم مذهبی شیعیان، نه فقط یادآور قیام عاشورا و پیروزی خون بر شمشیر است، بلکه تجلیگاه منظومهای از آیینها، ارزشها و عواطف انسانیاند که طی قرون متمادی، شکل گرفته و تا امروز با همان شکوه و تأثیر در فرهنگ جوامع شیعی جاری است.
واقعه عاشورا، بهمثابه نقطه عطفی در تاریخ اسلام، تأثیرات عمیقی در باورها، رفتارها و نمادهای فرهنگی مردم گذاشته است. از عزاداریهای خودجوش در خانهها و مساجد گرفته تا هیئتها و دستهگردانیهای گسترده در خیابانها، همه و همه بیانگر پیوندی ناگسستنی میان مردم و پیام عاشورا هستند. در این میان، «دسته بنیاسد تهران» یکی از شاخصترین آیینهاییست که نه تنها با الهام از یک روایت تاریخی شکل گرفته، بلکه هر ساله در روز سیزدهم محرم، بازتابی عینی از آن روایت را در قالبی آیینی، پیش چشم هزاران نفر به نمایش میگذارد.
آیینهای محرم در ایران: تلفیق سنت، مذهب و هویت فرهنگی
آیینهای عزاداری ماه محرم در ایران، مجموعهای غنی و ریشهدار از آداب مذهبی، رفتارهای اجتماعی، و جلوههای هنری را در بر میگیرد. این آیینها نهفقط سوگواری، بلکه فرصتهایی برای همبستگی اجتماعی، بازاندیشی فرهنگی و تقویت احساس تعلق به یک تاریخ مشترک هستند.
روضهخوانیها از مهمترین و در عین حال شخصیترین شیوههای عزاداریاند. مردم در خانهها، مساجد و حسینیهها گرد هم میآیند تا با شنیدن روضهها، به تأمل در فلسفه قیام عاشورا بپردازند.
دستهگردانیها و هیئتها نیز نقش محوری در فضای عمومی ایفا میکنند. مردم در گروههایی منظم، با سینهزنی، زنجیرزنی و نوحهخوانی، خیابانها را به صحنههای پرشور عزاداری بدل میسازند.
نذری دادن دیگر جلوه این مناسک است؛ از پختن غذاهای نذری تا توزیع نوشیدنیهای ساده مانند چای و شربت. این کار نهتنها یک عمل عبادی، بلکه ابزاری برای مشارکت در خدمترسانی به جامعه و تقویت پیوندهای اجتماعی است.
نمایشهای آیینی مانند تعزیه نیز، بهویژه در مناطق مرکزی و جنوبی کشور، روایت عاشورا را با بهرهگیری از هنرهای نمایشی زنده نگه میدارند. این نمایشها گاه از چنان کیفیت و قدرت تأثیرگذاری برخوردارند که حتی مخاطبان غیرمسلمان نیز مجذوب فضای آن میشوند.
دسته بنیاسد تهران: آیینی زنده از دفن شهدای کربلا
یکی از برجستهترین جلوههای عزاداری محرم در پایتخت، آیین سنتی «دسته بنیاسد» است که هر سال در سیزدهم محرم در میدان خراسان تهران برگزار میشود. این آیین بازنمایی نمادین یکی از رویدادهای پساعاشورا است؛ یعنی دفن پیکر شهیدان دشت کربلا به دست طایفه بنیاسد.
در منابع تاریخی آمده است که پس از واقعه عاشورا، زنان و مردان قبیله بنیاسد با راهنمایی امام سجاد (ع)، پیکرهای شهدای کربلا را به خاک سپردند. دسته بنیاسد تهران، با الهام از همین روایت، هر سال با شکوه خاصی برگزار میشود؛ عزادارانی با لباسهای سنتی، اسبهایی که پیکرهای نمادین شهدا را همراه دارند، و فضای سراسر اندوه و احترام، این آیین را به یکی از مؤثرترین صحنههای عزاداری در ایران بدل کرده است.
حضور صدها نفر از مردم در این دسته، که گاه با چشمانی اشکبار و دلهایی اندوهگین به پیش میروند، یادآور این حقیقت است که عاشورا نه در تاریخ که در دلهای مردم تکرار میشود. این دسته نمادی از مشارکت عمومی، حفظ هویت تاریخی و نمایش خلوص و وفاداری به ساحت شهیدان کربلاست.
از تهران تا جهان: آیینهای عاشورایی فراملی
آیینهای محرم منحصر به ایران نیستند. در کشورهای شیعهنشین مانند عراق، لبنان، بحرین، پاکستان و هند نیز، مراسم مشابهی برگزار میشود که اگرچه در شکل و فرم با فرهنگ محلی درآمیختهاند، اما در مضمون، همگی حول محور محبت به اهل بیت (ع) و پیروی از پیام عاشورا شکل گرفتهاند.
در عراق، مراسم راهپیمایی میلیونی اربعین، یکی از بزرگترین اجتماعات مذهبی دنیاست. در هند و پاکستان، دستههای عزاداری با طبلزنی، زنجیرزنی و تعزیهخوانی، خیابانها را از شور حسینی پر میکنند. در لبنان، دستههای عزاداری در خیابانهای ضاحیه و نبطیه، با شعارهای مقاومت و آزادگی، عاشورا را با حال و هوای امروزین پیوند میزنند.
گزارش از منصوره رجائیان
انتهای پیام/
نظر شما